سخنرانی جناب آقای طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه ستاد راهبردی اقتصاد مقاومتی (اراک)
بسم الله الرحمن الرحیم
به همه حضار محترم، اعضای محترم ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مرکب از مدیران دولتی و نمایندگان بخش خصوصی که در جلسه حضور دارید سلام عرض می‌کنم و برای همه شما عزیزان آرزوی صحت، سلامت، عزت و سربلندی دارم.خوشحالم از اینکه این فرصت فراهم شد برای بنده و همکارانم در خانواده بزرگ وزارت امور اقتصادی و دارایی که امروز در ستاد اقتصاد مقاومتی استان مرکزی مهمان شما عزیزان باشیم و درباره مهم‌ترین مسائل کشور به بحث و گفت‌وگو بپردازیم.
امروز مصادف با سالروز وفات حضرت زینب کبری(س) است؛ ایشان اسوه مقاومت و مُبلغ پیام مقاومت بودند و اگر پیام‌رسانی این بزرگوار نبود، پیام کربلا و پیام عاشورا به گوشهمگان نمی‌رسید و فلسفه قیام عاشورا بدون ثمر و بدون نتیجه باقی می‌ماند. این بانوی بزرگوار بودند که درس مقاومت، ایثار و پایداری را به ما آموختند و امیدواریم که بتوانیم شیعیان و رهروان خوبی برای این بزرگواران باشیم و در چنین شرایطی که یکی از سهمگین‌ترین نبردهای اقتصادی بر ملت ما تحمیل شده است بتوانیم از عزت این ملت بزرگ حفاظت و حراست کنیم.
استان مرکزی یکی از کانون‌های اصلی توسعه اقتصادی کشور است و به طور یقین، یکی از عناصر اصلی مقاومت اقتصادی، می‌تواند گسترش تولیدات صنعتی اشتغال‌زا و صادرات‌گرا باشد و استان مرکزی از این جهت یکی از برجسته‌ترین استان‌های سطح کشور محسوب می‌شود.امیدوارم این استان با دیرینه تاریخی و پشتوانه صنعتی و علمی ارزشمندی که دارد، همانند سایر حوزه‌های کشور بتواند نقش مهم تاریخی خود را ایفا کند و ما نیز بتوانیم در راستای برطرف کردن مشکلات و معضلات اقتصادی موجود هم در عرصه کشور و هم در عرصه استان گام‌های مؤثری برداریم و موفق باشیم.
خوشبختانه مقاوم‌سازی اقتصاد ایران امروز به یک محور مهم و مشترک برای همگرایی ارکان مختلف کشور و اقتصاد کشور تبدیل شده است. ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری که با یک درک عمیق و صحیح از مشکلات اقتصادی کشور طراحی و تنظیم شده است و راه‌حل‌های اصولیبرای مقابله با این مشکلات را در بردارد، امروز به یک مبنای مشترک برای ایجاد فهم مشترکو عزم مشترک برای حل مسائل اقتصادی کشور تبدیل شده است.
تحلیل ما از ابتدای شروع به‌کار دولت یازدهم از مسائل و مشکلات اقتصاد کشور این بود که شرایط سال ٩٢ و ٩١ را بایستی محصول سه عامل بدانیم؛ عامل اول مشکلات ساختاری بود که اقتصاد ایران از گذشته با آن مواجه بوده و هنوز هم هست؛مشکل نفتی بودن و مشکل دولتی بودن اقتصاد ایران. این مشکلات عمدتاً از اوایل دهه ٥٠ آغاز و با افزایش چشم‌گیر درآمدهای نفتی و استفاده ناصحیح از این درآمدها شدت یافت و بنده به کرات گفته‌ام که نفت و درآمدهای حاصل از آن، فی‌نفسه یک نعمت الهی است و آن چیزی که درآمدهای نفتی را از نعمت به نغمت مبدل می‌سازد، شیوه نادرست استفاده از این درآمدها است.
به‌جای اینکه درآمد حاصل از فروش ثروت‌های خدادادی به یک سرمایه مولد در بخش خصوصی مبدل شود، از مجرای تزریق در بودجه دولت به یک دولت بزرگ انجام می‌شود که در فعالیت‌های اقتصادی از کارآمدی و بهره‌بری لازم نیز برخوردار نبود.
استفاده ناصحیح از درآمدهای نفتی منجر به شکل‌گیری یک ساختار اقتصادی شد که نتیجه آن رشد اقتصادی است، نتیجه آن نوسانات شدید در رشد اقتصادی است و نتیجه آن سهم بسیار پایین بهره‌وری در رشد اقتصادی است و هم‌زمان نتیجه آن تورم‌های دو رقمی و بالایی است که طیچند دهه اخیر با آنها مواجه شده‌ایم.
بنده به‌عنوان یک معلم دانشگاه و یک کارشناسی که حدود ٤٠ سال بر روی مسائل اقتصادی ایران فکر کرده، بزرگترین مشکل اقتصادی ایران را در همین وابستگی به درآمدهای نفتی، شیوه نادرست استفاده از این درآمدها و دولت بزرگ می‌دانم و خوشحالم از اینکه امروز یک اجماع عمومی در این خصوص به‌وجود آمده است.
نمی‌شود امروز وارد مباحث کارشناسی و تفصیلی شویم، وگرنه به دقت می‌توان تمامی منافذ و مجاری اثرگذاری درآمدهای نفتی بر تورم، اقتصاد کشور، رشد و بهره‌وری را بررسی و شیوه اثرگذاری آن را تکمیل کرد.
در برخی از دوره‌ها، توفیقاتی برای بهبود این ساختار و اصلاح نهایی در شرایط اقتصادی کشور داشتیم و به طور قطع می‌توان بهترین دوره را در تاریخ اقتصاد معاصر ایران، دوران برنامه سوم توسعه دانست که تلاش مؤثری در جهت بهبود و اصلاح رابطه میان دولت و نفت و اعمال سیاست‌های اقتصادی کشور انجام شد که نتیجه آن را در کاهش رشد، کاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی کشور مشاهده کردیم.
در برنامه سوم، متوسط رشد اقتصادی کشور به بالای ٦ درصد رسید و این در حالی است که در ٣٦، ٣٧ سال گذشته متوسط رشد کشور حدود سه درصد بود و در هشت سال منتهی به سال ٩٢، علی‌رغم درآمدهای بسیار بالایی که داشتیم رشد ما حدود ٢/٢ درصد بود.
در دوره‌ای که بیش از ٨٠٠ میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم و در دوره‌ای که چند صد هزار میلیارد تومان هم از دارایی‌های دولت یعنی شرکت‌هایی که صورت‌های مالی مناسب داشتند، فروخته شد و این درآمد در بودجه دولت هزینه شد و دوره‌ای که چند صد هزار میلیارد تومان برای دولت بدهی برجا گذاشته شد، نتیجه آن یک رشد اقتصادی ٢/٢ درصدی قبل از تحریم بود.حتی در دوران قبل از تحریم هم علی‌رغم این درآمدهای سرشار، ما به رشد نزدیک به صفر رسیدیم و معنای آن این است کهاین ثروت، درآمد و پول نیست که رشد را به همراه می‌آورد و تولید را افزایش می‌دهد، بلکه شیوه صحیح و عاقلانه استفاده از این منابع است.
به هر حال، ساختارهایی که در جهت بهبود حرکت می‌کردند، با سیاست‌های نادرست مجدد نامتعادل‌تر شد و در شرایطی که دیپلماسی خارجی کشور نشان می‌داد که درآینده‌ای نزدیک با مشکلات خارجی شدید مواجه می‌شویم و در شرایطی که دیپلماسی خارجی ما می‌گفت که تحریم‌ها در پیش است، به جای مقاوم‌سازی و پایدارسازی اقتصاد، ما وابستگی اقتصاد کشور را به نفت افزایش دادیم و درآمدهای نفتی نیز افزایش یافت و باید بگویم که متأسفانه افزایش یافت و این درآمدهای سرشار مجدد در قالب بودجه دولت خواسته شد که بر سر سفره مردم بیاید و این اشتباهی بود که قبلاً نیز مرتکب شده بودیم و مجدد تکرار شد.
وابستگی اقتصاد کشور به واردات افزایش پیدا کرد و واردات کشور از ٧٠ تا ٨٠ میلیارد دلار هم گذشت و نفتی که حدود ٢٠ میلیارد دلار در بودجه هزینه می‌شد به بیش از ١٠٠ میلیارد دلار رسید و هم مصرف کشور وابسته‌تر به واردات شد که وابستگی تولید را به همراه داشت.
به عنوان فعالان اقتصادی می‌دانید بسیاری از کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شد، تولید آنها به خارج از کشور منتقل شد و بسیاری از مدیران واحدهای صنعتی به ما گفتند که اجناسمان را سفارش می‌دهیم که در چین ساخته شود و در ایران به نام خودمان بسته‌بندی و توزیع شوند. با آن سیاست‌های پولی، مالی، بودجه‌ای و ارزی طبیعی بود که وابستگی اقتصاد به خارج از کشور افزایش پیدا کرد و در چنین شرایطی بود که تحریم‌ها بر ما تحمیل شد. اگر آن ساختار نامتعادل نبود و اگر سیاست‌های غلط که وابستگی ما را افزایش داد وجود نمی‌داشت، دشمنان ما طمع تحمیل تحریم و شکستن اراده ملت ایران را در ذهن خود بروز نمی‌دادند. آنها نیز مسائل ما را تحلیل می‌کنند.
وقتی در اوایل پیروزی انقلاب متوجه شدند ارتش و نیروهای مسلح منظم ما به دلیل انقلاب دچار شرایط نابسامانی شدند به خودشان اجازه دادند جنگ گسترده‌ای را بر ما تحمیل کنند. این بار هم وقتی دیدند اقتصاد ایران در اوج وابستگی به نفت و خارج است، فکر کردند با تحمیل تحریم می‌توانند اراده مردم را در هم بشکنند، به همین خاطر گسترده‌ترین و وسیع‌ترین تحریم‌های شناخته شده در تاریخ را اعمال کردند، به خصوص اینکه با یک مکانیزم اجرایی بسیار کارآمد هم همراه شد. همچنین تمامی مسیرها و امکانات دور زدن تحریم‌ها را بر ما بستند. اگر کسی سراغ دارد تحریمی به این گستردگی و با یک چنین مکانیزم اجرایی وسیع به ما نشان دهد.
دولت در شرایطی بر سر کار آمد که تحریم‌ها تحمیل شده بود و یک وفاق عمومی و جهانی علیه ایران حاصل شده بود و شما به خوبی می‌دانید این وفاق علیه ایران چگونه حاصل شد. وقتی شورای امنیت ما را تحریم کرد، حتی کشورهای دوستِ ما نیز از ما دفاع نکردند، بلکه از تحریم‌ها حمایت کردند. شما کشوری را می‌شناسید که مخالفت کرده باشد؟ما آثار اولیه را فراموش نکردیم. خوب است کمی به عقب برگردیم. بعضی اوقات حافظه تاریخی ما ضعیف می‌شود، ما رشد اقتصادی منفی ٨/٦ درصد و تورم بالای ٤٠ درصد داشتیم. در بازار ارز هم قیمت‌ها در تلاطم بود و نرخ ارز به سه برابر افزایش یافته و قدرت خرید پول ملی به یک سوم کاهش پیدا کرده بود. این شرایط را که فراموش نکردید؟ در بازارهای مختلف هیجانات شدید حاکم شده بود. اگر وضعیت نرخ ادامه پیدا می‌کرد و اگر آن سیاست‌ها تداوم می‌یافت امروز در چه شرایطی قرار می‌گرفتیم؟
به هر حال، دولت در یک چنین شرایط آشفته‌ای بود که زمام امور را در دست گرفت. من قصد ندارم وارد خیلی از مباحث شوم. در این سه و سال نیم هم سعی کردم کمتر راجع به گذشته صحبت کنم. فکر می‌کنم از من کمتر شنیدید که به مشکلات گذشته کشور برگردم، اما بعضی اوقات حیفم می‌آید نگویم، زیرا مدتی است رسانه‌ها هجمه بیرحمانه‌ای را علیه دولت شروع کرده‌اند. مانند اینکه ما در یک شرایط گل و بلبل بوده‌ایم و حالا کشورمان دچار مشکل شده است. شما ببینید دولت در چه شرایطی مدیریت کشور را در اختیار گرفت. در شرایطی که اقتصاد ما در هم ریخته بود و شدیدترین و گسترده‌ترین رکود تورمی شناخته شده بر ما تحمیل شده بود. تورم در کشور بیداد می‌کرد و مشکلات اساسی وجود داشت. من حتی نمی‌توانم برخی از مشکلات را به دلیل آثار آن به زبان بیاورم، زیرا ما عزت، سربلندی و موفقیت این کشور را می‌خواهیم. من اگر بعضی از مشکلاتی که با آن مواجه بودیم را بازگو کنم، چه آثاری بر اعتماد مردم به نظام اقتصادی و نظام خواهد داشت. یا حتی در خارج کشور چه انعکاسی خواهد داشت؟ به همین سبب ما به بیان آنها نمی‌پردازیم، زیرا وقتی که بخواهند در مورد یک دولت قضاوت کنند باید محدودیت‌ها و شرایطی که با آن مواجه است را در ارزیابی‌ها دخیل کنند.
شما سال ٨٤ را با سال ٩٢ مقایسه کنید و ببینید در سال ٨٤ و شروع به کار دولت نهم و دهم، تورم روند نزولی داشت و درحال تک‌رقمی شدن بود و رشد اقتصادی هم یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی تاریخ کشور محسوب می‌شد. در آن زمان، سیستم بانکی ما به نسبت وضعیت قابل قبولی داشت و رشد بهره‌وری برای نخستین بار در تاریخ ایران به مدت چند سال متوالی مثبت شده بود و تداوم داشت.
حال باید بپرسیم که در سال ٩٢ چه وضعیتی داشتیم و نظام بانکی ما در چه وضعی قرار داشت و بازار سرمایه و صندوق‌های بازنشستگی ما دارای چه وضعیتی بودند و وضعیت بحران آب کشور چگونه بود و به یاد داشته باشیم که بحران آب در سال ٨٤ چگونه و در سال ٩٢ چگونه بود و حال کشوری را با چنین شرایطی و با بودجه‌ای شدید نامتعادل و وابسته به نفت تحویل گرفته‌ایم.نفت به قیمت ١٠٠ میلیارد دلار بالا رفت و حال به شدت تحریم شده و کاهش قیمت داشته و باید گفت اقتصاد بر حسب عادت به این درآمد نفتی معتاد شده و حال به شدت این ماده مخدر پیدا نمی‌شود و تحریم‌ها هوشمندانه بر این مسئله متمرکز شده‌اند.
اینکه دولت در سال ٩٣ توانست علی‌رغم ادامه تحریم‌ها که در تحریم کامل بودیم تورم را نزولی کند و هم رشد اقتصادی مثبتی را به دست بیاورد اتفاقی نبود و معاون صندوق بین‌المللی پول به صراحت اذعان داشت اتفاقی که در ایران افتاد و اقدامی که شما انجام داده‌اید بیشتر به یک معجزه شباهت داشت، آمریکا و غربی‌ها که این تحریم‌ها را به ما تحمیل کردند بر این باور بودند که ما نمی‌توانیم با آن کنار بیاییم و در نهایت می‌شکنیم و تسلیم می‌شویم، اما تورم کاهش یافت و به ١٥ درصد رسید و رشد اقتصادی به سه درصد مثبت رسید و این درحالی بود که تحریم‌ها همچنان ادامه داشت و این به معنای موفقیت ملت ایران است. یعنی می‌شود در برابر بزرگترین تحریم‌های دنیا هم ایستاد و مقاومت کرد و این یعنی تعجب همگانی که مقامات بین‌المللی به صراحت می‌گویند که موفق‌ترین مدیریت را در این شرایط ایران اعمال کرد و این اقرار خارجی‌هایی است که با ما خوب نیستند و عزت و توانمندی ما را نمی‌خواهند.
متأسفم از اینکه در داخل کشور به‌جای اینکه روح امید را در مردم بدمیم و به آنها بگوییم ما می‌توانیم و به‌جای اینکه به آنها بگوییم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران توانمند است و می‌تواند در برابر گسترده‌ترین تحریم‌ها نیز مقاومت کند، مرتب دلسردی را به مردم القا می‌کنیم و نظام و دولت را ناکارآمد نشان می‌دهیم، اما باور کنید که دولت و نظام شما ناکارآمد نیست، زیرا هر کشور دیگری بود در برابر این تحریم‌ها تسلیم شده بود.
سال ٩٣ را بسیار بسیار موفق پشت سر گذاشتیم و بودجه ما بسیار خوب بود که با مدیریت سیاست‌های مالی و پولی روند نزولی تورم و مثبت شدن رشد اقتصادی علی‌رغم تداوم تحریم‌ها حاصل شد و از نیمه دوم سال ٩٣ قیمت نفت به شدت کاهش یافت و باید پرسید آیا این فرآیند کاهش قیمت نفت طبیعی بود و یا بناسبر دلایل سیاسی و برای مقابله با ایران توسط برخی کشورهای منطقه به‌ویژه عربستان که با ایران دشمنی و لجاجت دارد به همراه هم‌پیمانانش بر ایران تحمیل شد یا خیر، که در پاسخ باید گفت بله این گونه بوده، اما به‌طور قطع در بدترین زمان ممکن، زمان تحریم‌ها و زمان خروج از رکود، این بر ماتحمیل شد و این همزمانی برنامه‌ریزی شده بود یا خیر، در مقام پاسخ به آن نیستم، اما ضربه بسیار سنگینی بود.
همچنین کشورهایی که در تحریم نبوده و در عوض نفتی بودند با کاهش قیمت نفت مواجه شدند. بروید و ببینید که در عربستان، روسیه، آذربایجان و قطر چه اتفاقاتی افتاد و چند صد میلیون دلار از منابع ارزی قطر و عربستان برداشت و صرف کردند. تورم روسیه دوبرابر شد و قدرت خرید پولی آنها به یک دوم کاهش یافت. در قطر و عربستان ببینید چه شرایطی به وجود آمد.
این کاهش قیمت نفت با همیشه یک تفاوت اصولی برای ما داشت و آن این بود که ما در گذشته اگر قیمت نفت کاهش داشت به راحتی می‌توانستیم نفت را پیش‌فروش کنیم، اما این بار به سبب تحریم‌ها دیگر نمی‌توانستیم و هنگامی که نفت ارزان می‌شد بر این باور بودیم که در خارج کشور از ذخایر ارزی برخورداریم.
کشورهای حاشیه خلیج‌فارس علی‌رغم منابع چند هزار میلیارد دلاری که در صندوق‌های ذخیره دارند، اقدام به گرفتن وام کرده‌اند و اوراق‌های ١٠ میلیاردی در بازارهای دیگر منتشر می‌کنند؛ به طور مثال وزیر مالیه عراق بیان می‌کند کار ما این شده است که کشور به کشور بروم و میلیارد به میلیارد استقراض کنم و پس از مبدل شدن به پول حقوق بپردازم، ولی ما این امکانات را نداشتیم.
بدون استفاده از استقراض خارجی و فروش نفت و ذخایر ارزی در سال ٩٤، علی‌رغم سختی‌ها پیش رفتیم و هربار قیمت نفت افت داشت تورم افزایش داشته است. من خودم چندین مقاله در این زمینه نوشته‌ام. این نخستین بار در ایران است که نفت ارزان شده و روند نزولی تورم هم ادامه دارد. اگر موردی پیدا کردید به من بگویید من یک جایزه تقدیم شما خواهم کرد.رشد اقتصادی ما هم نسبت به سال ٩٣ کاهش داشته است، اما نخستین شوک ما در زمینه مقابله با تحریم باید این شوک را مقایسه کنید و ببینید که ما آثار آن را به حداقل ممکن رساندیم و کمترین اثر منفی را بر رشد اقتصاد داشت.
کاهش قیمت نفتی که در نیمه نخست سال ٩٣ نفت را به قیمت ١٠٥ دلار فروخته بودیم، در نیمه دوم ٩٣ و ٩٤ بدون احتساب هزینه‌های مبادلاتی به ٢٠ دلار نزدیک شده بود و این کار بزرگی بود که این دولت انجام داد این دولت نه ملت بودند که این کار را انجام دادند و نقش اصلی را ملت ایفا کردند و ما مردم خوب، صبور، بردبار و همراه داریم که اگر آنها نبودند دولت هم به نتیجه نمی‌رسید، اما به هر حال ما توانستیم شرایط را پشت سر بگذاریم.
با اطمینان به شما می‌گویم که اگر این موفقیت نبود در حوزه مذاکرات هسته‌ای هم نتیجه‌ای به دست نمی‌آمد و اگر غربی‌ها می‌دیدند که اقتصاد ایران درحال فروپاشی است و مطابق پیش‌بینی آنها بحران‌های اجتماعی در ایران شدت گرفته و مردم نسبت به این وضع اعتراض دارند هیچ‌گاه از پای نمی‌نشستند.وقتی که دیدند تحریم‌ها کاربرد خودش را از دست داده از پای نشستند و دیدند با مقاوم‌سازی اقتصاد ایران اهدافشان پیش نمی‌رود و اینگونه بود که در سال ٩٤ لغو تحریم‌ها به کمک ما آمد و ما توانستیم با تورمی تک‌رقمی به رشد اقتصادی مثبت بالایی دست یابیم.
ترکیب رشد و تورم سال ٩٢ در تاریخ ایران بی‌سابقه است، زیرا ما سال‌هایی را داشته‌ایم که تورم به ٤٥ درصد هم رسیده باشد، اما رشد اقتصادی کاهش نداشته و در مقابل سال‌هایی هم داشته‌ایم که رشد اقتصادی منفی شدید داشیم، اما تورم به این میزان نبوده و می‌توانیم بگوییم به‌لحاظ تورم و رشد سال ٩٢ یک سال یکتا و نمونه است و سال ٩٤ و ٩٥ هم نمونه هستند.
بر اساس آمار ٩ ماهه، شاهد رشد بالای ١١ درصدی بوده‌ایم و این موفقیت بسیار بزرگی است. البته باید گفت بخشی از این رشد، وابسته به افزایش قیمت نفت و افزایش درآمدهای نفتی بوده و اگر این فضای مناسب سیاسی بین‌المللی نبود به این دستاورد نمی‌رسیدیم.
مهم‌تر از این دستاوردها تولید نفت بود که ما باور نداشتیم که بتوانیم با فاصله دو تا سه ماهه لغو تحریم‌ها، نفت را به حداکثر تولید برسانیم و بخشی از رشد مثبت اقتصادی ما وابسته به نفت است، اما تمامی آن وابسته به نفت نبوده و امروز تمام بخش‌های اقتصادی به جز ساختمان دارای رشد مثبت هستند. صنعت و خدمات دارای رشد مثبت شده‌اند، البته بخش ساختمان آثار القائی گسترده‌ای دارد و صنایع گسترده‌ای به بخش ساختمان وابسته‌اند و این سیاست دولت است که بتواند این بخش راهم وارد رونق کند. به‌ویژه برای بخش‌های تولیدکننده مصالح ساختمانی و کالاهای واسطه موردنیاز ساختمان که برای تحقق این امر باید به سمت صادرات برویم و صادرات را به نحو شایسته‌ای مناسب‌تر کنیم.
در کل، مجموعه شاخص‌های اقتصادی بیانگر این هستند که مزیت متفاوتی به دست آورده‌ایم و اگر در اقتصاد مقاومتی، مشکل وابستگی به نفت را در نظر بگیریم و اینکه منشأ اصلی آسیب‌پذیری اقتصاد ایران چیست و چرا تکانه‌های خارجی از طریق نوسانات درآمد نفت به ایران می‌آیند و تأثیرگذار می‌شوند به دو جلوه مهم می‌رسیم که یکی از آنهاتراز بازرگانی خارجی است.
بخش عمده‌ای از درآمدهای ما از محل نفت تأمین می‌شد، اما در دو سال ٩٤ و ٩٥ تراز تجاری غیرنفتی کشور مازاد دارد؛ یعنی می‌توانیم از طریق صادرات غیرنفتی و بدون توسل به درآمدهای نفتی توانسته‌ایم نیازهای کشور را برطرف کنیم و این به معنای کاهش وابستگی ما به کشورهای خارجی است. البته ما نمی‌گوییم که وضعیت مطلوبی داریم، بلکه تا مادامی که نفت‌خام و موادمعدنی خام صادر می‌کنیم، در وضعیت مناسبی قرار نداریم و اقتصاد مقاومتی به ما فرمان محدودیت اینها را می‌دهد. اقتصاد مقاومتی می‌گوید باید همه اینها را محصول کنیم و با درجه پردازش بالا صادر کنیم، اما ما هنوز در ابتدای راه قرار داریم. به هر حال باید این مسیر را طی کنیم و در حال حاضر نیز قدم‌های مؤثری در این زمینه برداشته‌ایم. اینکه تراز تجاری نفتی مازاد دارد، یک موفقیت بزرگ در اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود. البته تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ما زحمت زیادی در این زمینه کشیدند.
حوزه دوم ما بودجه دولت و وابستگی به نفت در بودجه دولت است. زمانی سهم نفت در بودجه دولت به ٨٠ درصد هم می‌رسید، این در حالی است که سهم نفت به شدت پایین آمده، در سال ٩٥ چیزی حدود ٢٨٠ هزار میلیارد تومان منابع و مصارف بودجه دولت بوده که حدود ٧٣ هزار میلیارد تومان آن از بودجه نفت بود و مالیات از نفت فزونی گرفته است، ما ٨٣ هزار میلیارد تومان از مالیات درآمده داشتیم که ورودی مالیات هم که به آن اضافه کنیم ١٠٠ هزار میلیارد تومان مالیات درآمد داشتیم، ١٣ هزار میلیاردی که از سازمان امور مالیاتی به شهرداری‌های کشور داده و در بودجه کشور نیامده ١١٣ هزار میلیاد تومان است. در سال ٩٥ ما ١١٣هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی داشته‌ایم و نفتمان حدود ٧٠ هزار میلیارد تومان بوده است، این موفقیت است یا نیست و کاهش وابستگی به نفت است یا نیست.
سیستم مالیاتی ما همان‌طور که دوستان اشاره کردند مشکلات عدیده داشته و دارد یکی از آنها اینکه نمی‌توانست درآمد کافی برای دولت ایجاد کند، فکر نمی‌کنم بین صاحبنظران اقتصادی از این منظر اختلافی وجود داشته باشد. سیستم مالیاتی باید بتواند درآمد کافی برای دولت ایجاد کند تا ما بی‌نیاز شویم از درآمد نفت و درآمد آن صرف بخش خصوصی شود که ما در این زمینه توفیقات خوبی داشته‌ایم و توانستیم درآمد بیشتری ایجاد کنیم، اما با حد مطلوب فاصله داریم.
اما آیا سازمان مالیاتی و سیستم مالیاتی ما توانسته یک سیستم نظام عادلانه کارآمد را مستقر کند که براساس اطلاعات از مردم مالیات بگیریم و عدالت را رعایت کنیم؟ به نظر من خیر، ما هنوز به این شرایط نرسیده‌ایم، اگرچه که برداشت من این است که وضعیتمان بهتر شده، ولی هنوز با وضع مطلوب فاصله زیادی داریم.
ما یک طرحی را داریم به عنوان طرح جامع مالیاتی که در سازمان امور مالیاتی داریم آن را اجرا می‌کنیم و قدم‌های خوبی برداشته شده، اما فرصت نیست من کامل توضیح دهم چون به زمان اذان نزدیک شده‌ایم، اما اشاره می‌کنم که هدف نهایی سیستم که به مراحل تکمیلی رسیده و در حال نهایی شدن است این است که مالیات را بر اساس اطلاعات کافی از درآمد و هزینه مؤدیان مالیاتی می‌گیریم و رابطه بین ماموران مالیاتی و موئدیان قطع شود و تعاملات ناسالم از بین برود، مالیات بر اساس درآمد واقعی وصول و سلامت و کارآمدی در نظام مالیاتی مستقر شود.این سیستم با کمک مشاوران خارجی و داخلی طراحی شده و سازمان مالیاتی هم قدم‌های موثری برای این طرح برداشته است، من بسیار به این طرح امیدوارم و معتقدم اجرای این طرح جلوی فرار مالیاتی را می‌گیرد و عدالت مالیاتی را حاکم می‌کند و اعتراضات به حقی که تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی دارند را برای ما برطرف می‌کند.
ما به سازمان مالیاتی گفته‌ایم که هدف نهایی ما در وزارت اقتصاد و دولت کمک به توان تولید است، اگر مالیات هم می‌خواهیم به دلیل اینکه وابستگی به نفت را برای رشد بلندمدت اقتصادی مضر می‌دانیم. بنابراین سیستم مالیاتی ما باید در خدمت تولید کشور باشد و خوشبختانه سال گذشته اصلاحات خوبی در سیستم مالیاتی کشور انجام شد. در جلسه آخر ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی نیز حتماً دیدید نمایندگان بخش خصوصی مکرر از سازمان امور مالیاتی به دلیل همراهی خوبی که داشتند تشکر می‌کردند.
در شورای گفت‌وگو که مرتب در آن حضور دارم درباره مسائل سازمان مالیاتی بحث کردیم و پیشنهادهایی که از بخش خصوصی آمد را سعی کردیم همه آنها را در سازمان مالیاتی اجرا و اعمال کنیم.لازم می‌دانم در این خصوص به نکته‌ای اشاره کنم و آن اینکه ما در حال حاضر به مشکلات کشور یک نوع اشتراک نظر داریم و مواردی که شما امروز در جلسه مطرح کردید مواردی است که ما در جلسات بخش خصوصی به صورت مفصل درباره آن بحث کرده‌ایم. خوشبختانه بخش خصوصی ما و فعالان اقتصادی ما وضعیت اقتصادی کشور را به خوبی می‌شناسند، چالش‌ها و مشکلات را می‌دانند، ما کم و بیش این بحث‌ها را در جلسات بیان کردیم، شک نکنید دنبال حل این مشکل هم هستیم و با دید کمک به تولید و سرمایه‌گذاری، اشتغال و بهبود محیط کسب و کار به دنبال اصلاح هستیم.
دنبال راه حل اساسی هستیم، انتقاد کردن آسان است بیان مشکلات آسان است، ولی داشتن یک برنامه عملیاتی کار خیلی آسانی نیست و کار سختی است. ما مدعی هستیم که یکبرنامه عملیاتی داریم و در جلسات مختلف با نمایندگان بخش خصوصی آمدیم مطرح کردیم و چیزی که واقعاً درخواست ما است سعی کنیم با بیان موارد راه حل به ما بدهید. بسیار خوشحالم که می‌بینم در این جلسات بخش خصوصی ما نسبت به گذشته خیلی فرق کرده، ما بخش خصوصی داریم که مسائل را می‌شناسد، خیلی عقلانی فکر می‌کند و حرف‌های عوام‌فریبانه تحت‌تأثیر قرارش نمی‌دهد و بنابراین ما می‌خواهیم از این ظرفیت استفاده کنیم و در بحث محیط کسب و کار قوانین مخل، بحث لغو مجوزهای ذایل همه اتکای ما به راهنمایی‌های بخش خصوصی است که به ما کمک می‌کند.
خوشبختانه وابستگی به بودجه دولت کم شده و وابستگی تراز تجاری به درآمد نفتی کاهش پیدا کرده، ما در شاخص‌های عمده وضعیتمان در عرصه بین‌المللی بهتر شده، در شاخص سهولت کسب و کار ٣٢ رتبه بهبود وضعیت داریم که البته به هیچ‌وجه برای ما رضایت‌بخش نیست. در شاخص شفافیت و ادارک فساد سال ١٢ رتبه وضعیت ما بهتر شده، در شاخص نوآوری ٣٥ رتبه وضعیت ما بهتر شده و در شاخص کارآفرینی و توسعه ١٥ پله وضعیت ما بهبود پیدا کرده؛ اینها در شرایطی بود که عواملی بیرونیعلیه ما مشغول به کار بوده‌اند.
اینها نشان می‌دهد که اگر ما بخواهیم و اراده کنیم به جای تقابل و منازعات سیاسی بی‌حاصل همه تلاشمان را با هم هم‌سو کنیم که به طور قطع می‌توانیم به شرایط بسیار بهتری برسیم. این ملت، ملت برجسته‌ای است در طول تاریخ تمدن‌ساز بوده، ما در توسعه دانش در طول تاریخ بشری پیشتاز بوده‌ایم، بنابراین باز هم می‌توانیم همین نقش تاریخی خودمان را ایفا کنیم.
توافقی که در جلسه آخر در حضور دکتر ربیعی انجام شد و در جلسه ستاد فرماندهی اقتصادی هم مجدد آقای دکتر جهانگیری روی آن تأکید داشتند، دنبال می‌کنیم. من هم همین امروز که از این استان عزیز برگردم حتماً موضوع را از آقای دکتر ربیعی پیگیری خواهم کرد وایشان هم به ما قول دادند این کار را عملیاتی کنند. مواردی هم که در جلسه مطرح شد به صورت کامل یادداشت کردم. مایل بودم در ابتدا همکاران من که از سازمان مالیاتی، گمرک، معاونت اقتصادی بانک و بیمه، سرمایه‌گذاری خارجی، مدیران‌عامل بانک‌ها و اعضای هیئت مدیره برخی از بانک‌ها در این جلسه حضور دارند، وارد موضوع شوند و توضیحاتی ارائه دهند، اما به دلیل زمان اندک و اینکه ممکن بود دیگر نتوانم در خدمت شما باشمو اینکه شما گلایه‌مند باشید که چرا صحبت نکردم، وارد آن موضوعات نشدم.خواهشم از سازمان امور مالیاتی این است که کارگروهی برای استان مرکزی شبیه کاری که برای استان‌های اصفهان و سمنان انجام شد، تشکیل شود و مشکلاتی که شرکت‌های منطقه با سازمان مالیاتی دارند، در این کارگروه به بحث گذاشته شود تا به شرایط مناسبی برسیم و بتوانیم مشکلات را حل و فصل کنیم. درخصوص مسائل مربوط به بانک‌ها نیز کارگروه مشابهی تشکیل شود و بتوانیم مسائل مرتبط با آن در این کارگروه حل و فصل شود.
من این را شفاف و روشن بگویم اگر یک شرکت یا واحد تولیدی مشکلات مزمن تاریخی دارد و همیشه زیان‌ده بوده است، ما به دنبال زنده کردن این واحد تولیدی نیستیم، چون می‌دانیم پولمان را حرام کرده‌ایم و بدهی آن واحد هم بعد از مدتی بیشتر می‌شود، می‌دانم که بخش خصوصی ما آنقدر عاقل هست که به دنبال چنین بحث‌هایی نباشد. اما آن واحدهایی که به دلیل شرایط خاص این چند ساله دچار مشکل شده‌اند و مشکل هم به گونه‌ای بوده است که خارج از اراده بوده است، مثل اینکه در بازپرداخت تسهلات بانکی یا پرداخت مالیات مشکل پیدا کرده‌اند، وظیفه خودمان می‌دانیم به آنها رسیدگی کنیم. من همیشه به بانک‌ها می‌گویم که اگر به اینها کمک نکنیم پول خودتان را از دست داده‌اید. بنابراین اگر می‌خواهید طلبتان را از شرکت بگیرید باید با آن مدارا کنید تا وقتی که چاق و چله شد، آن وقت پول خودتان را از آن بگیرید. اگر بخش خصوصی ناتوان باشد شما هم پولتان را از دست می‌دهید. اما اگر یک بخش خصوصی چاق و فربه داشته باشیم (اینجا چاقی اشکالی ندارد)، بخشی کهپردرآمد و پررونق باشد. هر قدر شما بیشتر کار کنید، ٢٥ درصد آن متعلق به دولت است. بنابراین یکی از عزیزان نکته مهمی را اشاره کردند، در سیستمی که دولت از مالیات تأمین مالی می‌شود؛ اولاً باید پاسخگو باشد و ثانیاً باید مشارکت مردم را در امور بپذیرد، چرا که ارباب مردم هستند. در عین حال دولت نیز باید مراقب باشد، چرا اگر وارد شرایط رکودی شود و وضع مالی‌اش خوب نباشد، دولت متضرر می‌شود.
همچنین اشاره کردند به ٧٠ میلیارد تومانتسهیلاتی که برای باغات انار به تصویب رسیده است، خواهشم این است که این موضوع را نیز پیگیری کنید تا مشکلی که در این زمینه وجود دارد هر چه سریع‌تر حل و فصل شود.موارد دیگری هم دوستان اشاره کردند، خیلی از این اقدامات در دوره ما به انجام نرسیده، اما ما رسیدگی به این مسائل را وظیفه خودمان می‌دانستیم و خوشبختانه مسئله اصلی تغییر مالکیت هپکو انجام شد و اگر موارد دیگری دچار مشکل باشند موظفیم که به آنها رسیدگی کنیم.
آقای استاندار هم از استانداران بسیار موفق و پیگیر هستند و حتماً مسائل را دنبال می‌کنند. آقای کریمی هم از نمایندگان بسیار خوب مجلس هستند و در کمیسیون اقتصادی مجلس به ما کمک می‌کنند.
همه مجموعه دولت، مجلس و قوه قضائیه موظفند برای اعتلای کشور تلاش کنند و امیدواریم این یک ماه که به‌عنوان دوره تبلیغات ریاست‌جمهوری تعیین شده است به خوبی بگذرد، زیرا ممکن است در این دوره بی‌مهری‌هایی انجام شود، اما پس از گذشت این یک ماه، همه تلاش‌ها و کوشش‌ها در جهت اعتلای ایران عزیز انجام شود.
صلوات بر محمد و آل محمد
